Rouw bij kinderen en jongeren met ASS

Kinderen en jongeren met autisme hebben moeite met veranderingen. Ze kunnen zich moeilijk aanpassen aan een nieuwe situatie.

Als er iemand sterft, dan verandert er heel veel voor je kind:

• Plots verdwijnt er een belangrijk persoon. Alle afspraken met die persoon vervallen. De zekerheid verdwijnt. En ook de veiligheid die deze persoon bood, valt weg.
• Ook de omgeving van je kind verandert. Plots is er veel verdriet binnen het gezin. De familieleden moeten de taken opnieuw verdelen. En ze moeten zoeken naar een nieuw ritme. Dat is natuurlijk heel normaal. Maar het maakt het nog zwaarder voor een kind of jongere met autisme.
• Bij de dood horen heel wat ongeschreven regels. Wat mag je wel of niet zeggen of vragen over de overledene? Hoe luid of hoe stil moet je zijn? Hoe moet je je gedragen? Ook dat is vaak nieuw en moeilijk voor mensen met autisme.
• Kinderen en jongeren met autisme communiceren vaak eenvoudig en herhalen meestal dezelfde boodschap. Hebben zij begrepen wat er gebeurd is? Snappen zij wat de dood betekent? Wat voelen zij? Dat kan je als ouder of opvoeder vaak moeilijk inschatten.

Hoe ondersteun je je kind met autisme? Hieronder lees je enkele tips.

 Vertel het nieuws van een overlijden zo snel mogelijk

Vind je dit als ouder te moeilijk? Laat een familielid of een vertrouwenspersoon van je kind de boodschap brengen. Zeg ook dat er een moeilijke en chaotische periode volgt.

 Hou je zoveel mogelijk aan de dagelijkse gewoontes

Zo zorg je voor houvast in deze moeilijke periode.

 Kijk samen naar prentenboeken of filmpjes over rouwen

Je kind stelt waarschijnlijk veel waarom-vragen. Het is niet gemakkelijk om op al die vragen een antwoord te vinden. Misschien zijn sommige vragen ook erg moeilijk voor jou. Jij hebt ook je eigen verdriet.

• Prentenboeken kunnen je helpen. Zij beschrijven zeer duidelijk wat doodgaan is, wat cremeren is, wat er gebeurt met het lichaam als iemand begraven wordt. Het is misschien akelig om hierover te praten met je kind. Bespreek daarom alleen de onderwerpen waar je kind vragen over heeft.

Je kan ook samen het animatiefilmpje op https://www.youtube.com/watch?v=zGfAJn2edtQ&t=5s  bekijken.

Het filmpje legt uit wat ‘dood zijn’ betekent, zonder veel emotie.

Gebruik geen woorden die het zachter en mooier maken

Gebruik het woord ‘dood’ en leg uit wat het betekent.

Personen met autisme begrijpen symbolen niet goed. Veel mensen vertellen hun kind dat de overleden persoon nu ‘een sterretje aan de hemel’ is. Zeker voor kinderen met autisme is die beschrijving te moeilijk.

 Neem de tijd om de begrafenis en de koffietafel voor te bereiden

Personen met autisme hebben nood aan voorspelbaarheid. Leg stap voor stap uit wat er allemaal gaat gebeuren. En zeg ook welk gedrag gepast is op deze momenten.

• Werk met foto’s of pictogrammen. Dat helpt kinderen om moeilijke onderwerpen beter te begrijpen. Op sclera.be vind je pictogrammen rond dood en overlijden.
• Het memospel ‘vergeet-niet-me-verdrietjes’ brengt kinderen al spelend in aanraking met vragen over de dood. Je speelt het met kinderen van 2 tot 7 jaar, of met mensen met autisme of met een verstandelijke beperking. Interesse? Lees meer over het spel of koop het spel online bij de OBED-onderwijsbibliotheek op kuleuven.be of op www.detroostboom.nl .

 Laat kinderen en jongeren met autisme mee beslissen over hoe ze afscheid willen nemen

Laat hen bijvoorbeeld een tekening of een knutselwerkje bij de kist of bij de urne zetten. Of een ander voorwerp dat speciaal is voor hen.

Gebruik echte voorwerpen, die herinneren aan de overledene. Denk aan foto’s, spullen van de overleden persoon of een herinneringendoos.

Waarschuw eventueel de priester of de begeleider van de rouwdienst

Leg hen uit dat je kind zich misschien onverwacht gedraagt. Zo begrijpen zij dat gedrag beter.

Laat je kind het lichaam begroeten

Dat helpt bij het rouwproces. Je kind begrijpt dan beter wat ‘dood’ betekent.

Pak dat stap voor stap aan, op het tempo van je kind.

• Ga eerst zelf kijken hoe de overleden persoon erbij ligt.
• Beschrijf dat uitgebreid aan je kind. En vraag of het wil gaan kijken.

Het wordt een moeilijke periode. Zonder twijfel. Je zal vaak hetzelfde verhaal vertellen en dezelfde uitleg geven. Dat vraagt veel geduld. Merk je dat jouw kind nog geen doodsbesef heeft? Blijf dan rustig herhalen wat ‘dood zijn’ betekent. Zo geef je je kind tijd om hierin te groeien. Het kan ook dat je kind over het onderwerp ‘dood’ blijft denken op het niveau van een kleuter. Blijf gewoon eerlijk antwoorden op de vragen van je kind.

Praat zo weinig mogelijk over je eigen emoties tegen je kind

Je kind kan daar niets mee doen. Het is vooral bezig met “eigen gevoelens.

Blijf praten over rouwen en over de overledene

Kinderen rouwen niet alleen in de periode vlak na het overlijden. Ze zijn er nog maanden en jaren mee bezig.

Verandert je kind plots van onderwerp of loopt het weg om te spelen? Dat is heel normaal. Het wil zich dan ergens anders op concentreren. Laat dit gebeuren. Volg het ritme van je kind.

Vraag hulp

Je bent niet alleen.

• Overleg met je huisarts.
• Contacteer het plaatselijke Centrum Algemeen Welzijn (CAW).

Heb je meer professionele hulp nodig? Contacteer een psycholoog of een therapeutisch centrum dat met rouwverwerking bij kinderen en jongeren werkt.

Meer weten over rouw bij kinderen en jongeren met autisme?

• Verder op deze website en ook op eerstetroost.be,vind je nog meer tips over rouwen.
• Ontdek dit boek voor ouders en begeleiders:

Moet ik nu huilen? Rouw bij kinderen en jongeren met een stoornis binnen het autismespectrum, Martine F. Delfos en Riet Fiddelaers-Jaspers (ISBN 9789088505614 NUR 770)

• In dit boekje vind je een duidelijke uitleg over doodgaan, begraven en cremeren:

Ik weet niet wat ik weten moet, Riet Fiddelaers-Jaspers (ISBN 9025955746 NUR 749)

Met dank aan Els Rogier van rouw- en verliesbegeleiding www.Goedmoed.be.