Niet doen: ‘adviezen’ geven
‘Huil je wel? Niet gaan opkroppen hoor!’

Rouwcoach Hanneke van de Plassche «Adviezen waarop ze niet zitten te wachten: hier hebben de meeste rouwenden last van. Mensen die zeggen: Pietje ging na de dood van zijn moeder ‘s ochtends altijd een uur wandelen, dat zou je ook moeten doen! Of tegen een jonge weduwe met drie kinderen: neem je wel genoeg tijd voor jezelf? Ik weet door mijn praktijk dat mensen echt ontplóffen door dit soort adviezen. ‘Tijd voor mezelf? Flikker op! Ik probeer hier de boel een beetje draaiende te houden, ja?’»

– Die adviezen komen voort uit een machteloos gevoel van de omstanders.
Van de Plassche «Zij vinden het moeilijk iemand pijn te zien hebben. Het voelt zo machteloos, dat je héél graag wilt helpen en adviezen gaat geven. Terwijl een luisterend oor eigenlijk al genoeg is.
»Houd je adviezen dus in je zak en laat diegene simpelweg weten dat je aan hem of haar denkt. Niet een berichtje met ‘heb je al gewandeld vandaag?’ maar gewoon ‘ik denk aan je’.»

– Niet doen: de dooddoener
‘Nou, gelukkig heeft hij je financieel goed achtergelaten’

Als het op dooddoeners (passend woord in dezen) aankomt, kunnen coaches Hanneke van de Plassche en Jan van Eldik een blik voorbeelden opentrekken.
Wat te denken van: het heeft zo moeten zijn, het is maar beter zo, iedereen krijgt wat hij aankan. Of de variant waarbij het positieve aspect wordt benadrukt: gelukkig woon je nog in een prachtig huis – gelukkig heb je een fijne baan. Of een pijnlijke, als iemand zijn kind verliest: gelukkig heb je er nog twee. Au.

Jan van Eldik «Dit zijn uitspraken van mensen die gewoon niet weten wat ze moeten zeggen. Als rouwende kun je hier totaal niks mee. Het kan je zelfs onzeker maken. Als iemand zegt dat het ‘zo beter is’, kun je denken: hoezo beter? Ik vind het helemaal niet beter! Zo’n opmerking maakt boos en creëert afstand.»

Van de Plassche «Ik zou adviseren om in plaats van het zogenaamd ‘positieve’, juist het verdriet te benadrukken. Je kunt zeggen: wat erg dat je dat hebt meegemaakt. Of: wat moet jij verdrietig zijn. Je zult merken dat als je dat benoemt, mensen niet hoeven te knokken voor erkenning voor hun verdriet en daardoor ook zelf de meer positieve kanten kunnen zien.»

Niet doen: koetjes & kalfjes
‘Goh, leuk weekend gehad?’

Jan van Eldik «Vragen naar iemands weekend om het onderwerp ‘de dood’ maar te omzeilen, komt vaak voort uit pure angst. We zijn bang dat iemand in huilen uitbarst als we er rechtstreeks naar vragen. We voelen ons dan behoorlijk onthand.»
Hanneke van de Plassche «Mensen kunnen uit ongemak over koetjes en kalfjes beginnen, maar de ergere variant is dat mensen met een boog om je heen lopen. Ik hoor vaak genoeg dat vage kennissen in de supermarkt opeens heel geïnteresseerd bij het kattenvoer staan te kijken, terwijl ze geen kat hebben. Dat is pijnlijk. Je kunt beter stuntelend vertellen dat je niet zo goed weet wat je moet zeggen, dan iemand totaal negeren.»
Iets zeggen is volgens de coaches altijd beter dan niets zeggen. En voel je je ongemakkelijk? Vraag dan aan de rouwende of ze behoefte hebben om erover te praten.
Van Eldik «En respecteer het als ze dat niet willen.»

Niet doen: beloftes
‘Je kunt me altijd bellen!’
In het boek ‘Rouwe Kost’ van Van de Plassche vind je een illustratie waarop twee personen elk op de rand van een bergklif staan. De een roept naar de ander in tekstballonnetjes: ‘Het komt goed!’, ‘jij redt het wel!’ en ‘je kunt altijd op mij leunen!’. Tussen de twee kliffen is enkel een wiebelig koordje gespannen, waar de rouwende vertwijfeld met één teen op stapt.
De boodschap is duidelijk: vage kreten of beloftes zijn ‘ver weg’. Ze helpen niet en zorgen uiteindelijk voor teleurstelling.
Van de Plassche «Een belofte als ‘ik zal er altijd voor je zijn’ – die kun je gewoon niet doen. Je hebt ook een eigen leven dus je kunt er simpelweg niet altijd voor iemand zijn. Je zegt het om de situatie te verzachten, maar je bereikt het tegenovergestelde effect.»
Van Eldik «Als je toch hulp wilt bieden, hou het het praktisch. Bied concreet aan of je een keer kunt helpen met koken of de tuin onderhouden. Of vraag of iemand zin heeft om samen een wandeling te maken. Peil waaraan iemand behoefte heeft, want soms vindt iemand het moeilijk om dat zelf te vragen.»

Niet doen: eigen leed
‘Ken je Wilma nog? Die had dit óók!’
Nog zo’n herkenbare situatie: terwijl de rouwende probeert zijn of haar verhaal te doen, neemt de gesprekspartner het leed als aanknopingspunt om te vertellen over een vergelijkbare ervaring, van hemzelf of van een ander.

Van de Plassche «En dan vaak ook nog eens in de overtreffende trap. Zo van: een collega van mij is óók zijn vrouw verloren, nou, die is er pas erg aan toe!
»Dit is niet het moment om over je eigen sores te beginnen. Het haalt de aandacht weg bij de rouwende die misschien net moed bij elkaar heeft verzameld om zijn of haar verhaal te vertellen, en dat daarna minder snel weer zal doen.»

Van Eldik «Soms kan een vergelijkbare ervaring bestaan uit een soort lotgenotencontact. Als iemand zijn zus is verloren en jij hebt dat ook meegemaakt, kan het fijn en hoopvol zijn ervaringen uit te wisselen. Maar over het algemeen is het niet zo helpend om te vertellen over andere mensen die ook iemand hebben verloren. Een rouwproces is zo individueel, dat kun je niet een-op-een op iemand anders toepassen.»